साहित्य अकादमी पुरस्कार आनी काशिनाथ शांबा लोलयेंकार
काशिनाथ शांबा लोलयेकार हांका 2012 वर्सा तांच्या ‘काव्यसूत्र’ काव्य झेल्याखातील साहित्य अकादमी पुरस्कार लाबलो. त्या संदर्भात 1998 वर्सा ----- उजवाडाक आयिल्ल्या ‘वालोर’ पुस्तकांतल्या ‘मुलाखतीं’त ताणीं साहित्य अकादमी पुरस्काराविशीं उक्तायल्ल्या मतांची ही नोंद -
कोंकणीच्या संदर्भात साहित्य अकादमी पुरस्काराविशीं तुमचें कितें मत ?
- असोच बरयत रावलों जाल्यार म्हाकाय तो एक दीस मेळटलो अशें दिसता.
हें तुमकां कशें कळ्ळें ?
- कारण झाडून सगल्याच कोंकणी लेखकांक तो मेळपाचो आसा. म्हणटकूच तातूंत हांव आयलोंच.
सगल्यांकूच मेळपाइतलो तो पुरस्कार ‘चीप’ आसा तर ?
- हय. कोंकणींत तो सामको चीप जाला. खरें म्हणजे हो साहित्य अकादमीचो पुरस्कार कोंकणी साहित्यीकांक येन्नाच दिवपाक सुरू करूंक फाव नासलो. कोंकणी भाशा चळवळीक किमान शंबर पावूणशीं वर्सां तरी जावपाक जाय आसलीं. एक साहित्यीक भास म्हणून ती बरी घटमूट जावंक जाय आसली.तेन्नाच हो पुरस्कार दिवपाक सुरू केल्लो जाल्यार थंय कस लागपाचो आनी आतांच्या सारके कोणाय फडतूस लेखकाच्या गळ्यांत तो पुरस्कार बांदपाचें पाप तरी घडचें नासलें.
म्हणजे तुमकां साहित्य अकादमीचो पुरस्कार मेळ्ळ्यार तुमी तो घेवचे नात ?
- घेतलों. पूण साहित्यीक भौमान मेळ्ळो हाचो म्हाका कसलोच आनंद जावचो ना. उलट ह्या पुरस्काराच्या निमतान हे म्हारगायेंत खर्चाखातीर पंचवीसेक हजार मेळ्ळे हाचेंच म्हाका चड अप्रुप दिसतलें. जंय कस लागता थंयच साहित्यीक भौमानाचो आनंद मेळटा. आनी कोंकणींत तर तें ‘लिटररी काँपिटिशन’ ना, ‘कस’ना. तो कस येवपाक कोंकणीत बरींच वर्सां वचपाक जाय. मुख्य म्हणजे ती साहित्यीक भास म्हणून टिकून उरूंक जाय.
………………………………………………………………………
बाकीबाक (बा.भ.) बोरकार आनी काशिनाथ शांबा लोलयेकार
(‘वालोर’ पुस्तकातल्यान)
बाकीबाबांक हांवें पयलो पळयलो तो म्हापशां. म्हाका दिसता त्या दिसा गांधी जयंती आसली आनी बाकीबाब महात्मा गांधीचेर एक भाशण दिवपाक आयिल्ले. भाशण-बिशण दिले उपरांत लोकांनी तांकां कविता म्हणपाचो आग्रो केलो. तेन्ना बाकीबाबान आपल्यो दोन कविता म्हणिल्ल्यो. एक कोंकणी आनी दुसरी मराठी. दोनूय कविता तांणी गावन म्हणिल्ल्यो. त्यो आयकून हांव बरोच धुंद जालों. हरशीं हांव बाकीबाबचे कवितेकडेन तिरसट नदरेन पळोवपी. पूण बाकीबाबान त्यो कविता इतल्यो बर्यो गायल्यो की तांच्या त्या गायनाखातीर म्हाका कविता आवडल्योच पूण त्या गायनान हांव सामको उचांबळीत जालों. उपरांत बाकीबाबांकडल्यान स्फूर्त घेवन हांवेंय दोन कविता कोंकणीत रचल्यो.
********
... पोस्ट ग्रॅज्युएट सेंटरांत हांव एम.ए. करतालों, तेन्नाचो एक उगडास आसा. तेन्ना आमकां व्हिजिटींग लेक्चरर म्हणून बाकीबाब येताले. एक दीस लॅक्चर बीन सोंपले उपरांत म्हाका तांणी भायर आपोवन व्हेलो आनी विचारलें, ‘जाग’ह्या म्हयनाळ्यांत अमूक अमूूक टोपण नांवान कविता बरयता तो तूंच ?’
हांवें म्हळें, ‘कित्याक?तो हांव न्हय.’
‘पूण रवीन्द्र केळेकारान तर तुजें नांव सांगलां.’ बाकीबाबान म्हळें.
‘रवीन्द्र केळेकारान जर सांगलां तर तो हांवूच आसतलों. हांवूच तो. बरें फुडें ?’-हांवे म्हळें.
‘साहित्य अकादेमीन सध्या ‘कोंकणी प्रतिनिधीक कविता’ हें पुस्तक काडपाचें थारायलां. हांव ह्या पुस्तकाचो संपादक आसां. त्या पुस्तकाखातीर हांवे तुजी ‘जागां’त प्रसिद्ध जाल्ली एक कविता निवडल्या.’ बाकीबाबन सांगलें.
‘खंयची कविता घेतल्या ?’ हांवें विचारलें.
‘खंयची ती आतां उगडशस ना’. बाकीबाबन मात्शें नेटानूच सांगलें.
तेबरोबर हांवेंय फट् करून म्हटलें की ‘उगडास जायना जाल्यार ती पुस्तकांत घेवं नाकात, ताची कांय गरज ना.’
ह्या म्हज्या असल्या उतरांची बाकीबाबान अपेक्षाच धरूंक नासली. ते कांयवेळ म्हजेकडेन पळयतूच उरले आनी ‘बरें आसा.... बरें आसा’ अशें पुटपुटत चलत रावले. उपरांत ती कविता बाकीबाबन त्या पुस्तकांत घेवंक ना हें येयलेंच. पूण आयजे ते पुस्तक पळयतना हे गजालीची म्हाका हटकून याद येता आनी बाकीबाबाचो तो त्यावेळचो फोटू काडपासारको जाल्लो चेहरो आयजूय तस्सो दोळ्यांफुडें उबो रावता.
पूण त्यावेळार हांव आसलोंय तसोच. बरोच कॉदीक आनी तापट-बिपट.
...................................................
... काव्य गायनांतल्यान आयिल्लो बाकिबाबांचो ‘फिवर’ म्हजे तकलेंतल्यान देंवलो. कारण मुळांतच हांव एक चिकित्सक मनीस. काव्य-गायन हो म्हजे कवितेचो पिंड न्हय, हें म्हाका रोखडेंच होलमलें. शिवाय व्यासपिठाचेर टाळयो घेवपी सवाय कविता म्हाका बरोवच्यो नासल्यो. म्हजे कवितेचो पिंड चड आत्मनिश्ट, गंभीर, हें म्हाका जाणवतांच हांवे ती वाटूच सोडली. आनी हांंव म्हजे पद्धतीन कविता बरोवपाक लागलों. ...ही गजाल जाली कॉलेज टायमावेली.
........................................................
हें थोंडें वैयक्तिक स्वरूपाचें दिसलें तरीय कवीक समजपाक म्हत्त्वाचेशें दिशील्ल्यान हांगा नोंद केला. शिवाय कवीन आपल्या ‘1984’ हे कवितेची फांटभूय सांगताना हे म्हळा.
(‘वालोर’ पुस्तकातल्यान)
...त्या वगतार हांव म्हज्या घरदाराक वाजेल्लों. कुटुंबसत्तेचो म्हाका तिटकारो आयिल्लो. (सांगपाचें म्हणजे ही कविता (‘1984’) बयल्या उपरांत कांय दिसांनी हांवे खर्यांनीच घर सोडिल्लें.) एकांतांत खंयतरी वचून रावचें अशें म्हाका दिसूंक लागिल्लें. हांव चिडचिडो जायत गेल्लों. घरदाराचे नियम तोडून हांव मनाक मारीत तसो वागूंक लागिल्लों.
...त्या काळार हांव सिगार ओड्टालों (सध्या सोडून दिलां.) पूण तें घरच्यांच्या मुखार न्हय. जेवल्या उपरांत बीन म्हाका सिगार फुस्कोवचेंशें दिसतालें. म्हंटगूच हांव रांदचें कुडींत फस्क बीन सोदतालों. पूण बरेच फावटी म्हाका तें मेळचनासलें वा केन्ना केन्ना फस्कांत काययोच नासताल्यो. अशा वेळार हांव घरच्यांची नदर चुकोवन देवाचे कुडींत वतालों आनी थंय पेटिल्ले दिवलेचेर वा लामणदिव्याचेर सरळ सिगार पेटोवन एकलोच माळयेर बसतालों. ह्या म्हज्या कृतींत कसलीच बंडखोरी नाशिल्ली. (पूण प्रत्यक्ष कवितेंत मात ती बंडखोरीच्या रूपान आपोआपच अवतरल्या हेंवूय सहज जाणवूं येता.) वा घरच्यांची धार्मिक भावना मुद्दम जावन दुखोवपाचोय कांय प्रस्न नासलो. फकत सिगार पेटोवपाक उजो मेळूंक जाय इतलीच इत्सा आसताली. आनी ती देवाचे कुडींत बेस बरी भागताली. तशेंच ही कृती करतना आपूण कितें मोट्टें पाप करतां अशेंय म्हाका केन्ना दिसूंक ना. म्हणुनूच बरो मुडा-बिडांत हांव आसलों की सिगार पेटयले उपरांत केन्ना केन्ना फकाणांनी देवाच्या पांयजेलाचेर धुंवरूय सोडटालों. केन्ना तुच्छतेनूय बी. आमच्या संतकवी तुकारामान आपल्या अभंगांत देवाक कसल्यो-कसल्यो पोजड्यो गाळी मारल्यात, त्या हिसपात म्हजें देवाचेर धुंवर सोडप कांयच न्हय अशें म्हाका दिसतालें. कदाचित देवाक धूप दाखोवपाची ही म्हजी खास रीत म्हणूं येताली.
खरें म्हणजे तसो हांव कितें नास्तिक मनीस न्हय. पूण कसल्याच धार्मिक कर्मकांडांत म्हाका केन्ना रस दिसूंक ना. हांवें जरी मूर्तीपूजा सत्यनारायण असले प्रकार मानले नात तरीय हांव म्हज्या जिणेंत कितेंतरी मानतालों. आनी तें मानप आदर्शाचें आसलें. मूल्यांचें आसलें. नीती, नैतिकता, अहिंसा, अभिमान, बाणेदारपणा असले आदर्श हांव मानतालों. म्हणुनूच हांवें स्वताक केन्नाच नास्तिक समजूंक ना. आनी जो मनीस हे सगले जीणेचे आदर्श, हीं मूल्यां मानता ताका असले तथाकथित देव-बीव मानपाची कांयच गरज नासता, हें म्हजें आजुनूय ठाम मत आसा.
......................................
आपलें ‘काव्यसूत्र’ सांगूंक सुरू करचेंआदी काशि म्हंटा....
‘काशि म्हंटा’(1982), ‘काशिक म्हणचेंच पड्टा’(1997) आनी ‘काशीन म्हणपाचें सोडुंक ना’(1999) ह्या तीन काव्यझेल्या उपरांत हांवें कांय कविता सूत्ररूपांत बरयल्ल्यो. बालसूत्र, फामीलसूत्र, मित्रसूत्र, गणपतीसूत्र, कामसूत्र, अध्यात्मसूत्र, काव्यसूत्र, अश्यो सूत्ररूपांत बरयल्ल्यो सुमार दोनेकशें कविता म्हजेकडे पडून आशिल्ल्यो. तांतुतलें फकत एकूच सूत्र म्हळ्यार ‘काव्यसूत्र’ आज पुस्तकरूपांत उजवाडा येता. उरिल्ल्या बाकीच्या सूत्रांचो झेलो ‘काशिखंड’ ह्या नांवान रोखडोच प्रकाशीत करपाचो विचार आसा.
‘कविते संबंदी बरयल्ल्यो कविता’ अशें ह्या ‘काव्यसूत्र’ झेल्याचें स्वरूप आसा. अख्खे जीणेचे फाटभूंयेर कविता, कवी, रसिक, टीकाकार, भाशा, अणभव, अभिव्यक्ती, संस्कृती, परंपरा, आधुनिकता ह्या सगल्यांचे एकमेकांकडले संबंद आनी त्या संबंदातली गुंतागुंत हांवें हांगा मांडपाचो यत्न केला.
‘काव्यसूत्र’ हे कवीच्या जीणेच्या सूत्राचोच एक भाग जावन आसा.
******************************************************************************
'काशिक म्हणचेंच पड्टा' काव्य झेल्याचो ब्लर्ब
‘काशि म्हंटा’ हो काशिनाथ शांबा लोलयेकाराचो पयलो काव्यझेलो. तो 1982 सालांत उजवाडां आयिल्लो. आता पंद्रा-सोळा वर्सा उपरांत ताचो ‘काशिक म्हणचेंच पड्टा’हो दुसरो काव्यझेलो प्रकाशित जाता. हो दुसरो पुण कदाचित निमणोय थरूं येता. कारण आज सातेक वर्सा जाली, ताणें एक्कुय कविता बरोंवक ना. आपल्याक आता कविताच सुचना अशें तो म्हंटा. म्हुणुनूच सध्या तो गद्य बरोवपांत अदीक रस घेता आसूये. कितेय जांव, पूण कवी म्हणून काशिनाथ शांबा लोलयेकाराचो अवतार सोपला काय कितें हें निमणें काळच थारायतलो.
*******************************************************************************
'काशिन म्हणपाचे सोडुंक ना' काव्यझेल्याचो ब्लर्ब
‘काशि म्हंटा’ आनी ‘काशिक म्हणचेंच पड्टा’ ह्या दोन काव्यझेल्यां उपरांत ‘काशिन म्हणपाचें सोडुंक ना’ हो बाब काशिनाथ शांबा लोलयेकाराचो तिसरो काव्यझेलो आतां उजवाडा येता. कवी म्हणून काशिनाथ शांबा लोलयेकाराचो अवतार सोपुंक ना हाची गवाय दिवपी हो संग्रह. सात वर्सां जाणे एक्कूय कविता बरोंवक नासली त्याच लोलयेकाराच्यो ह्यो फकत एका वर्साच्या काळांतल्यो कविता. सात वर्सांचो गॅप ताणे एकाच वर्सात भरून काडलो अशेच म्हणचें पड्टलें, वा ह्यो कविता बरोवपाक ताका तब्बल सात वर्सां ताटकळत रावचें पडिल्लें अशेंय म्हणू येता. कितेंय जांव, ‘काशिन म्हणपाचें सोडुंक ना’ इतलें खरें.
